Stress en burn out

Stress en burn out

Stress brengt het lichaam in staat van paraatheid: de polsslag versnelt, de spieren spannen zich en de ademhaling wordt sneller en dieper. Die spanning helpt een chauffeur bijvoorbeeld om snel op de rem te trappen als er plotseling een kind voor zijn auto schiet.

Stress stelt mensen in staat extra alert te reageren en geconcentreerd te werken aan een lastige klus of een moeilijk examen. Na afloop van zo’n gebeurtenis vloeit de spanning vanzelf weg. Deze stress is niet ongezond. Het hoort bij het leven en komt bij iedereen voor.

Sommige situaties leveren stress op zonder dat deze effectief te gebruiken is. Veel mensen raken bijvoorbeeld gestresst tijdens hun dagelijkse verblijf in de file. Mensen bouwen ook stress op wanneer de werkdruk constant te hoog is of er thuis voortdurend spanningen zijn door ziekte of ruzies. Dubbele hypotheken, verbouw van de nieuwbouw woning terwijl je nog in het oude huis woont en geen vrij kunt nemen, zijn vaak gehoorde scenario's voor stress.

Die stress is niet meer gezond, maar veroorzaakt overbelasting en uitputting. In het ergste geval kan dit uitmonden in overspannenheid of burn-out.

Verschijnselen van stress en overbelasting
Stress uit zich vaak eerst in onopvallende, ‘gewone’ klachten. Die kunnen per persoon verschillen. De één krijgt last van maagpijn, de ander van eczeem, de derde slaapt slecht. Als de stress lang aanhoudt of er geen tijd is om te herstellen, worden de gevolgen op steeds meer gebieden merkbaar. De belangrijkste verschijnselen zijn:

Lichamelijk:

-aanhoudende moeheid
-slapeloosheid
-spierpijn, hoofdpijn, rugpijn
-maagpijn, darmstoornissen, slechte eetlust
-verminderde weerstand (met meer kans op verkoudheid en griep)
-hartkloppingen, verhoogde bloeddruk, verhoogd cholesterol.

Psychisch:

-niet meer tot rust kunnen komen, gejaagdheid
-prikkelbaarheid, irritatie
-sombere buien, huilbuien, piekeren, angst
-niet meer kunnen genieten, lusteloos en futloos zijn
-besluiteloos concentratieverlies, vergeetachtig
-onzeker, verminderd zelfvertrouwen.

Gedragsveranderingen:

-minder presteren en meer fouten maken
-steeds meer roken en veel alcohol en drugs gebruiken
-steeds meer slaap- of kalmeringsmiddelen gebruiken
-sociale contacten steeds meer uit de weg gaan.

Van kwaad tot ergerStress is gezond zolang de eisen die aan iemand worden gesteld niet hoger zijn dan wat die persoon aankan. De draaglast (de belasting) en de draagkracht (de belastbaarheid) zijn dan met elkaar in evenwicht.

De problemen ontstaan wanneer de draaglast groter wordt dan de draagkracht en deze overbelasting lange tijd aanhoudt. Mensen in deze situatie putten zichzelf almaar verder uit, in een poging aan de gestelde eisen te voldoen.

Hoe groter de uitputting, hoe erger de klachten worden. Mensen die lang overbelast zijn, worden ook steeds emotioneler. Uitbarstingen van woede, agressie, paniekaanvallen, wantrouwen en depressieve gevoelens komen in de plaats van irritatie, piekeren en bezorgdheid.

Zelfs gewone dagelijkse dingen doen wordt steeds moeilijker. Een telefoontje plegen, stofzuigen, wassen: alles kost veel energie. Nadenken lukt niet meer goed en het wordt steeds moeilijker hoofd- en bijzaken te onderscheiden. Gedachten als ‘waar doe ik het allemaal voor?’ en ‘ik sta overal alleen voor’ dringen zich op. Op een bepaald moment is de koek helemaal op. Een klein voorval is dan vaak de druppel die de emmer doet overlopen, waardoor iemand instort.

Fasen van burn-out
Een burn-out ontstaat volgens een vast patroon. Dit zijn de fasen die bijna iedereen met een burn-out doorloopt.

Ziek worden
Een burn-out begint meestal met het gevoel dat dingen niet meer zo goed lukken. U merkt dat u zich meer moet inspannen voor hetzelfde resultaat. U hebt steeds minder zin om naar uw werk te gaan en u neemt steeds meer werk mee naar huis. U krijgt ruzie op uw werk en er ontstaan ook thuis spanningen.
U wordt ontevreden met het werk dat u levert. U stelt steeds hogere eisen aan uzelf. Het werk laat u niet meer los. U neemt niet meer de tijd om u te ontspannen. U slaapt slechter. U krijgt lichamelijke klachten, zoals hoofdpijn, hartkloppingen en een hoge bloeddruk.

U voelt u niet meer betrokken bij uw werk. U krijgt een houding van 'het kan me niet schelen'. U luistert slecht, en u geeft anderen de schuld van uw eigen fouten. U blijft vaker ziek thuis.

Uitputting
U meldt u ziek omdat u niet meer wil en kunt werken. U denkt erover om ontslag te nemen. U voelt u schuldig tegenover uw collega's. Over uw werkgever bent u misschien juist onverschillig. U hebt allerlei lichamelijke klachten en komt veel bij de huisarts.
U wordt maar niet beter. Daardoor voelt u zich steeds schuldiger. U krijgt depressieve klachten en u wilt eigenlijk alleen nog maar slapen.
U piekert over uw werk: ben ik er eigenlijk wel geschikt voor? Kan ik het wel? U weet niet goed wat u moet met uw leven. U bent somber en depressief. In deze fase kunt u ook agressief worden of angststoornissen krijgen.

Behandeling van burn-out
Bij de behandeling van burn-out gaat het er allereerst om dat u leert rusten en ontspannen. Maar uitrusten is niet genoeg om van een burn-out te genezen. U zult moeten veranderen. De manier waarop u werkt, uw manier van denken en misschien uw werkomgeving moeten anders. Dat is niet makkelijk. Het is verstandig om daar hulp bij te zoeken.

Uw huisarts kan u doorverwijzen (bijvoorbeeld naar een psycholoog). Sommige artsen schrijven antidepressiva of een slaapmiddel voor. Of antidepressiva helpen om uit een burn-out te komen, daarover verschillen de meningen van deskundigen: de meeesten vinden het een laatste redmiddel.

Uw werkgever is verantwoordelijk voor goede werkomstandigheden. Dat kan bijvoorbeeld ook betekenen dat hij een omscholingscursus voor u betaalt. Op www.werkenpsyche.nl vindt u meer informatie.

Via de arbodienst of arboarts kunt u trainingen volgen om beter om te gaan met werkstress. Voor deze trainingen kunt u ook terecht bij een instelling voor geestelijke gezondheidszorg (GGZ) bij u in de buurt.

Met psychotherapie van www.ammerlaancounseling.nl, een cursus sociale vaardigheden en gedragstherapie leert u anders in het leven te staan en 'nee' te zeggen. U kunt hiervoor onder meer terecht bij een instelling voor geestelijke gezondheidszorg of een eerstelijnspsycholoog.
Er zijn ook behandelingen via internet voor burn-out.

U kunt u leren ontspannen door ademhalingsoefeningen en ontspanningsoefeningen te doen (fysiotherapie, cesartherapie en mensendieck therapie).

Er zijn organisaties die zijn gespecialiseerd in burn-out, te vinden via Stichting Kenniscentrum Werkbeleving.